این مطلب چکیده ی گزارشی است از رادیو فردا که توسط خانم فاطمه امان در روزاول فروردین ۱۳۸۴ تهیه و پخش شده است.

سال ۱۳۸۳ خورشیدی سال پرفعالیتی برای دانشمندان ایرانی چه در داخل ایران و چه در خارج بوده، هر چند که در زمینه پیشرفت علم، ایران هنوز از جایگاه برجسته ای برخوردار نیست. مهمترین عرصه ی پژوهشهای علمی در ایران همچنان رشته های پزشکی و زیست شناسی ست.

در سال ۱۳۸۳، حدود ۹۰۰ مقاله پزشکی و زیست شناسی از ایران در مجله های بین المللی به چاپ رسیدند که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی تهران با ارسال بیش از نیمی از آنها رده اول را بدست آوردند و بدنبال آن شیراز مقام دوم را دارد. اصفهان، تبریز و مشهد با فاصله زیادی در مقام سوم با هم برابری می کنند.

بر اساس این آمار، شمارمقالات علوم پزشکی در سال ۱۳۸۳، اگرچه در مقایسه با سال ۱۳۸۰ دو برابر شده است، رشد نامحسوسی نسبت به سال ۱۳۸۲ داشته. مقاله های علمی منتشر شده از ایران، بطور عمده در زمینه سرطان و مطالعات اپی‌دِمیولوژی یا «همه گیر شناسی» بوده و سهم علوم پایه در آنها همچنان ضعیف است. باید گفت که تعداد مقاله های چاپ شده از هند در سال گذشته در حدود ۷ هزار و از سنگاپور ۲۰۰۰ بوده است.

یکی از مسائلی که در سال ۱۳۸۳ بوضوح به چشم می خورد، افزایش و گسترش سایت‌های اینترنتی مربوط به علوم و تکنولوژی در ایران است. در این سایت‌ها که البته هنوز به خوبی تکامل نیافته‌اند، می توان شمه ای از فعالیت علمی در ایران را مشاهده کرد. از جمله این سایت‌ها می توان به سایت جامعه بیوتکنولوژی ایران و مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک در تهران اشاره کرد.

کما فی السابق یکی از عرصه های مهم تحقیقات علمی در ایران، باستان‌شناسی ست. در سال گذشته برخی از باستان‌شناسان طی مقاله هایی خواستار توجه به آثار باستانی زیر آب در ایران شدند. باید توجه داشت که شهرهای قدیمی کیش، گرگان و تخت سلیمان درکنارآب قرار دارند. در سال گذشته موزه جدید باستانشناسی توسط موسسه باستانشناسی ایران تاسیس شد. آثار باستانشناسیی که اکنون در این موزه به نمایش گذاشته شده اند، بیش از چهل سال بود که در شرایط نامناسب نگهداری می شدند و تاسیس این موزه، دقدقه خاطر بسیاری از باستانشناسان را گرفت.

از دیگر خبرهای باستانشناسی اینکه: تحقیقات کارشناسان در سال اخیر نشان داد که مهندسان دوره هخامنشی، تخت جمشید را برای برپایی مراسم نوروز ساخته بودند و علت انتخاب این مکان در نزدیکی مرودشت شیراز، آب و هوای خوش این منطقه در فروردین ماه بوده است.

دانشمندان ایرانی در خارج از کشور
بی شک در صدر این دانشمندان باید از دانشمند ایرانی تبار فیروز نادری نام برد. دکتر نادری که ۲۵ سال است در ناسا کار می کند، رئیس پروژه اکتشاف آثار حیات در مریخ بود که برنامه موفق سفر کاوشگران مریخ، تحت رهبری او، توجه جهانی را به خود جلب کرد. دکتر نادری اخیرا به علت موفقیت چشمگیرش در این پروژه، به مقام مدیریت اکتشافات در سراسر کهکشان ارتقا یافت.

بعد از آن باید از دکتر آزاده تبازاده، داشمند ۳۹ ساله ایرانی، نام برد که تحقیقات مهمی در زمینه ارتباط ابرها و آلاینده ها در جو زمین داشته است. به همین علت، تصویر روی جلد ضمیمه علم و تکنولوژی مجله تایم در ماه ژانویه گذشته، به اواختصاص یافت.
از جمله دیگر ایرانیان موفق در خارج از کشور، دکتر شهریار افشار استاد فیزیک دانشگاه روآن (Rown) در ایالت نیوجرسی آمریکا بود که مدل آزمایشی جدیدی برای (ردِ) اصل تکمیلی بُئر (Komplementaritätsthese von Bohr – Wellen-Teilchen-Dualität des Lichtes) ساخته و در این زمینه مجله نیوساینتیست، در تابستان گذشته، مقاله ای در تجلیل از او به چاپ رساند.

از دیگر موفقیت های علمی ایرانی ها در خارج از کشور، باید از کاشف گیرنده سلولی ویروس سارس (SARS) یعنی دکتر مایکل فرزان استادیار دانشگاه هاروارد نام برد. مقاله او در مجله ی علمی نیچر Nature به چاپ رسید و توجه زیادی را در محافل علمی به خود جلب کرد.

و بالاخره باید از دکتر فرزین فرزانه رئیس دانشکده پزشکی مولکولی کالج کینگ لندن، نام برد که در این سال راهبرد جدیدی برای تهیه واکسن سرطان خون معرفی کرد.